"الگوی توسعه" یا "الگوی پیشرفت" ؟

محسن شاطرزاده

۱۲ مهر ۱۴۰۰

سالهاست که از طرف نخبگان کشور موضوع "توسعه" مطرح می‌باشد و در مقابل مقام معظم رهبری برای اصلاح نگاه نخبگانی مقوله "الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت" را مطرح کردند . در این خصوص لازم است بگویم که "توسعه" به هیچ وجه معادل "پیشرفت" نیست و اگر هم رهبری تعمد در بکار گیری کلمه "پیشرفت" داشته و دارند به دلیل اصلاح خطای نخبگانی در استعمال کلمه "توسعه" بوده و هست . در مقوله "توسعه" فقط ابعاد مادی پیشرفت مد نظر هست و به هیچ وجه عوامل اخلاقی و فرهنگی و اجتماعی و عدالت اجتماعی و ..... مد نظر نیست در صورتیکه در مقوله "پیشرفت" نگاه به همه این حوزه ‌ها آنهم بطور متوازن مطرح است و باید برای همه مقولات اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی و اخلاقی و حتی سیاسی برنامه داشت.

الگوی توسعه غربی ضد عدالت اجتماعی و فقرآفرین و فاقد نگاه به عدالت اجتماعی است در صورتی که در "الگوی پیشرفت اسلامی و ایرانی" نگاه به همه جوانب است.

متاسفانه سازمان برنامه و بودجه متهم شماره یک در عدم ارائه برنامه پیشرفت همه جانبه در کشور ما بوده و هست و همه برنامه های توسعه‌ای که تاکنون تدوین کرده است ترجمانی از برنامه های غربی و یا شرقی بوده است و هیچگاه مدل بومی برای پیشرفت کشور از طرف سازمان برنامه ارائه نشده است.

خاطرم هست در سال ۱۳۸۵ که معاون وزیر صنایع بودم همراه با هیاتی در سفری به چین ملاقاتی هم با وزیر برنامه ریزی چین داشتیم . وزیر چینی نقل میکرد که چینی ها همه الگوهای توسعه غربی و روسی و ژاپنی و حتی کره جنوبی را دنبال کردند ولی هیچگاه موفق به توسعه متوازن نشدند و نهایتا تصمیم گرفتند که الگوی بومی چینی توسعه را طراحی کرده و به اجرا درآورند و از آن زمان شاهد سونامی پیشرفت چین بوده‌ایم . تاکید آن وزیر چینی بر آن بود که حتی الگوی توسعه چینی هم مناسب ایران نیست و باید الگوی بومی پیشرفت ایرانی را تدوین کرده و پیاده کنیم ، امری که متاسفانه در باور هیچکدام از نخبگان و متخصصین برنامه ریزی کشور نبوده است .

تاکید رهبری برای تدوین "الگوی اسلامی و ایرانی پیشرفت" هم ناظر به این مقوله مهم "الگوی بومی" می باشد که متاسفانه دهها سال در سازمان برنامه ما از آن غفلت شده است .

اگر احمدی نژاد پس از روی کار آمدن تصمیم به شخم زدن چهار وزارتخانه و نهاد و سازمان از جمله سازمان برنامه گرفت به علت فساد نهادینه شده در آنها از جمله فساد گسترده در سازمان برنامه بود. وزرا و استانداران و دیگر مسئولین همه یاد گرفته بودند که چطور با تطمیع و لابی و سکه پخش کردن به سراغ مدیران سازمان برنامه بروند تا بودجه بیشتری بگیرند. هنوز در کشور ما بخشی نگری حرف اول را می‌زند و هر مسئولی دنبال آن است که خر خودش را ازپل بگذراند ولو به قیمت نابودی بخش دیگری از این کشور باشد . اگر هنوز شاهد فقر و محرومیت در استانهایی مانند خوزستان و سیستان و ایلام و کهکیلویه و خراسان جنوبی هستیم به علت اعمال تبعیض های ناروایی است که در بودجه ملی روا داشته شده است و در این میان متهم اصلی سازمان برنامه است که توزیع منابع ملی را عادلانه انجام نداده است . اگر امروز رییس جمهور مجبور میشود برای پیشرفت مناطق محروم شخصا به این مناطق سفر کند برای جبران قصور و خطایی است که سازمان برنامه داشته و بودجه را عادلانه و متوازن توزیع نکرده است . اگر امروز با فقر گسترده در میان مردم مواجه هستیم و ضریب جینی و شکاف طبقاتی هر روز افزایش می‌یابد به دلیل آن است که سازمان برنامه برنامه‌ای برای فقر زدایی تدوین نکرده است .

لازم است سوال شود سازمان برنامه و بودجه در طول این چهل سال بعد از انقلاب چه گلی به جمال کشور زده و چه الگوی بومی برای پیشرفت متوازن و همه جانبه کشور تدوین کرده است غیر از اینکه دائما به تهیه ترجمه الگوهای غربی و شرقی و یا اختلاط و التقاطی از آنها مشغول باشد و غیر از اینکه مدیران و کارشناسان سازمان برنامه دائما به فکر خویش و امتیازگیریهای فراوان و دریافت بالاترین حقوقها و تصویب بیشترین امتیازات و فوق‌العاده‌ها و همطرازی با اعضای هیات علمی و ..... باشند.

پیشرفت کشور محقق نخواهد شد مگر اینکه تحول اساسی در منطق و فکر و اندیشه برنامه‌ریزان کشور و بازگشت به پارامترهای بومی و فرهنگی و اجتماعی و اخلاقی و دینی و اعتقاد عمیق به عدالت اجتماعی صورت پذیرد. در این مقوله بحث زیاد است .

محسن شاطرزاده

www.shaterzadeh.ir