- ۱۴۰۳/۹/۸ - ۱۰:۱۶
- توسط محسن شاطرزاده
* تبلور اراده ملی در ساخت پایتخت جدید برزیل در مدت ۳ سال و نیم توسط ژوسلین کوبیچک رییس جمهور آن کشور - ۱۹۵۹ *
محسن شاطرزاده
سفیر اسبق ایران در برزیل
ایده ساخت پایتخت جدید برزیل در منطقه ای در مرکز این کشور در سال ۱۸۹۱ در قانون اساسی گنجانده شد و در سالهای ۱۹۳۴ و ۱۹۴۶ بر آن تاکید شد اما ساخت آن تا سال ۱۹۵۶ تحقق نیافت . پایتخت برزیل تا آن سالها شهر ریودوژانیرو بوده و بحثها و مخالفتهای زیادی مانع ساخت پایتخت جدید و انتقال آن از ریودوژانیرو به برازیلیا شده بود اما در سال ۱۹۵۶ پس از انتخاب آقای ژوسلین کوبیچک به ریاست جمهوری برزیل ، پس از ۶۰ سال قابلیت تحقق یافت.
دکتر ژوسلین کوبیچک، اورولوژیستی که حالا قبای ریاست جمهوری بر تن کرده بود ، در مدت کمتر از ۴ سال جسارتی به خرج داد که کمتر کسی در آن دوران میتوانست آن را تصور کند و هم اکنون سالها است که به افتخار و یادبود این رییس جمهور جسور و قاطع ، موزهای در مرکز شهر برازیلیا بنا شده که نام این رییسجمهور را زنده نگه داشته است.
و اما شروع ماجرا به ماههای پیش از مبارزات انتخاباتی برای کسب کرسی ریاست جمهوری برزیل در سال ۱۹۵۵ برمیگردد. در آن زمان خبرنگاری از ژوسلین کوبیچک که در آن زمان فرماندار ایالت «میناس جرایس» برزیل بود میپرسد: «شما پیشتر گفته بودید چنانچه به ریاستجمهوری برسید، پایتخت را از ریودوژانیرو به شهر دیگری منتقل میکنید، آیا همچنان بر گفته خود پافشاری میکنید؟» که وی پاسخ میدهد «اگر رییسجمهور شوم، چنین کاری را به انجام خواهم رساند.» این گفته وی در همان ایام با انتقاد و بعضا تمسخر برخی از افراد کنگره برزیل مواجه میشود. این در حالی بود که طرح اولیه انتقال پایتخت برزیل در سال ۱۸۷۹ ارائه شده بود. با اینحال کسی به استقبال از چنین طرحی نمیرفت.
کوبیچک سرانجام در انتخابات سال ۱۹۵۶ به عنوان نماینده حزب سوسیال دموکرات برزیل به ریاستجمهوری برزیل برگزیده میشود و طرح انتقال پایتخت را نیز در ۱۸ آوریل ۱۹۵۶ به تصویب کنگره آن کشور رسانده و به صورت قانون درمیآورد. دشت وسیعی و غیر مسکونی در قلب برزیل برای احداث پایتخت جدید انتخاب میشود و نام آن را برازیلیا میگذارد . در طبقه دوم موزه مخصوص او ، عکسی از ژوسلین کوبیچک به نمایش درآمده که وی بر روی علفزاری ایستاده که ۴ سال بعد پایتخت جدید کشور میشود. دشت وسیعی که تا کیلومترها، نشانی از سکنه در آن نیست. آن زمان تنها یک خانواده چادرنشین در حومه شهر برازیلیا ساکن بود؛ اما ژوسلین کوبیچک کاخ ریاست جمهوری خود در شهر بزرگ و مدرن ریودوژانیرو را ترک گفته و در کمتر از دو هفته خانه و دفتر کار کانکسی خود را در دشت بدون سکنه برازیلیا بنا میکند و از اکتبر ۱۹۵۶ برنامه ساخت جادهها و ساختمانهای شهر را آغاز کرده و مدیریت و راهبری و فرماندهی کار احداث پایتخت را شخصا برعهده میگیرد.
در ابتدا ۲۶ شرکت، متقاضی طراحی و ساخت شهر میشوند که در نهایت شخصی به نام «لوسیا کاستا»، رییس یک شرکت مهندسی برنده مناقصه میشود. سپس معمار جوان برزیلی به نام «اسکار نیمار» به عنوان معمار اصلی شهر برنده و انتخاب میشود. مهندس معماری که هنوز در قید حیات است و لقب معمار اصلی شهر برازیلیا را با خود دارد و آوازه جهانی یافته است. وی ساخت احجام ناودیسی و تاقدیسی اطراف کنگره و ساختمان ریاستجمهوری برزیل را بر عهده میگیرد و هم اکنون پس از نزدیک به ۶۵ سال هیچ تغییری در شهر مجاز نیست و اگر قرار باشد تغییری در شهر داده شود با نظر؛ مستقیم «اسکار نیمار» آن کار صورت میپذیرد طوری که دور برگردانهای جدید پایتخت که در سالهای اخیر ساخته شده پس از تایید وی به اجرا درآمده است.
کار احداث پایتخت جدید برزیل ابتدا با ۲۵۰۰ نیروی کار آغاز میشود که در سال سوم به ۶۵هزار نفر میرسد. برق از فاصله ۴۵۰ کیلومتری از سد ایالت شمالی به نام «میناس ژرایس» و آب نیز از فاصله ۳۵۰ کیلومتری از ایالت جنوب برازیلیا به نام «گویانیا» تامین میشود. بیش از ۲۵۰ ماشین سبک و سنگین بدون وقفه و بطور شبانه روزی به کار احداث پایتخت میپردازند . از سوی دیگر بودجهای که برای ساخت پایتخت جدید در کنگره تصویب شد مبلغ یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار بود معادل ۳/۲درصد تولید ناخالص داخلی برزیل در آن زمان بود.
در آن ایام ریل آهن عبوری آن منطقه، تنها دسترسی شهر به امکانات حمل و نقل به شمار میآمد که بخش اعظم پشتیبانی بر دوش آن قرار داشت. البته در آن روزها به سبب همواری منطقه ، فرودگاهی نیز برای هواپیماهای کوچک ساخته میشود. سرانجام در کمتر از چهار سال (۴۱ ماه) از شروع پروژه و در روز ۲۱ آوریل ۱۹۶۰ جشن افتتاحیه پایتخت در شور و هیجان خاصی برگزار میشود. نخستین بناهایی که در آن زمان افتتاح میشود، کلیسای محله ۳۰۸ و بعد کاخ ریاست جمهوری آلوورادا ( Alvorada ) است. نکته قابل توجه نیز آن است که وی میان سازندگان، مسابقه اتمام پروژه به راه انداخت و به آنان اعلام کرد، نخستین سفارتخانه را شخصا افتتاح میکند و سفارت ایران اولین سفارتخانه در برازیلیا بود که توسط ژوسلین کوبیچک گشایش یافت.
وی در حاشیه پایتخت دو رودخانه مصنوعی اما زیبا تعبیه میکند که به شکل بالهای گشوده یک پرنده میماند. برخی افراد مطرح میکنند که طراحی شهر توسط یک آلمانی صورت گرفته ولی مقامات برزیلی آنها را شایعات میدانند و میگویند اصلا صحیح نیست؛ ایده اولیه و طرای شهر نیز توسط برزیلیها انجام شده است. گفته میشود در حالی که ژوسلین کوبیچک در نظر داشت سمت و سوی شهر را برای مسوولان تشریح کند، دو دست خود را به طرفین باز کرد که این حرکت، شکل صلیب یا دو بال هواپیما را در ذهن طراح تداعی میکند و همان تصویر، ایده نخستین پایتخت را رقم میزند. امروز طراحی خیابانها و ساختمانهای دولتی و معماری شهری برازیلیا به عنوان یک نمونه مدرن معماری به ثبت جهانی رسیده و در کلاسهای دانشگاهی تدریس میشود .
در حال حاضر موقعیت شهر برازیلیا در مرکز برزیل ، نقش مهمی در ارتباطات مناطق شمال و جنوب و توسعه مناطق محروم شمال برزیل دارد. جمعیت برازیلیا بیش از ۴ میلیون نفر و درآمد سرانه آن بیش از ۲۳ هزاردلار است که جزو شهرهای مرفه و مدرن منطقه آمریکای لاتین محسوب میشود. یکسال پس از افتتاح شهر برازیلیا و انتقال پایتخت از ریودوژانیرو به برازیلیا، دوره ریاستجمهوری ژوسلین کوبیچک به اتمام رسید؛ اگرچه پس از آن سه سال نیز سناتور ایالت گویانیا شد. متاسفانه ژوسلین کوبیچک بانی انتقال پایتخت در سال ۱۹۶۴ از سوی حکومت دیکتاتوری - نظامی «ژانیو کوادروز» و پس از آن «ارنستو گایز» تحت تعقیب قرار داده میشود؛ طوری که قهرمان ملی برزیل به مدت ۳ سال مجبور به گریز به خارج کشور میشود. وی سرانجام تنها چند ماه پس از بازگشت به کشورش در ۲۲ آگوست ۱۹۷۶ در سن ۷۳ سالگی در سانحه رانندگی در مسیر ریودوژانیرو به برازیلیا جان خود را از دست میدهد.
زندگی ژوسلین کوبیچک
ژوسلین کوبیچک جی اولیویرا در ۱۲ سپتامبر ۱۹۰۲ در خانوادهای فقیر در ایالت میناس گرایس برزیل به دنیا آمد. پدر وی که یک فروشنده دورهگرد بود در سال ۱۹۰۵ در سن ۳۳ سالگی درگذشت و مادرش جولیا کوبیچک که زنی چک تبار و کولی بود (۱۸۷۳–۱۹۷۳) او را بزرگ کرد. ژوسلین کوبیچک همیشه به عنوان یک دانشآموز باهوش شناخته میشد. ژوسلین کوبیچک در سال ۱۹۴۰ در سن ۳۸ سالگی شهردار بلوهوریزنته مرکز ایالت میناس جرایس برزیل شد و بناهای زیادی را با کمک معمار جوان و شهیربرزیلی، اسکار نیمار بنا کرد. کوبیچک در سال ۱۹۴۵ برای کنگرهٔ ملی برزیل انتخاب شد و در همان سال به عنوان فرماندار میناس جرایس انتخاب شد. کوبیچک در سال ۱۹۵۶ با شعار ۵۰ سال پیشرفت در ۵ سال به عنوان بیست و یکمین رییس جمهور برزیل انتخاب شد.